Πέτρες στα νεφρά: Τι πρέπει να ξέρω;

Δεν υπάρχει περίπτωση κάποιος που βίωσε κάποτε νεφρικό κολικό να ξεχάσει τον πόνο και την ταλαιπωρία που υπέστη. Ο κολικός του νεφρού είναι το αποτέλεσμα παρουσίας λίθου ή λίθων στην ουροφόρα οδό και είναι από τα συχνότερα περιστατικά που προσέρχονται στο χώρο των επειγόντων στα νοσοκομεία. Τι ακριβώς είναι οι νεφρικοί λίθοι και πώς σχηματίζονται; Ποιοί από εμάς κινδυνεύουν περισσότερο; Πόσο επικίνδυνοι είναι...

για την υγεία μας; Μπορούν να προληφθούν;

Λίγα λόγια για το ουροποιητικό σύστημα...

Οι νεφροί (δεξιός και αριστερός) έχουν σχήμα φασολιού και βρίσκονται κάτω από το θώρακα και προς τα πίσω, δεξιά και αριστερά της σπονδυλικής στήλης στο ύψος της μεσότητας περίπου της ράχης.
Οι νεφροί καθαρίζουν το αίμα από την περίσσεια νερού και τα άχρηστα προϊόντα του μεταβολισμού παράγοντας τα ούρα. ’λλες σημαντικές λειτουργίες των νεφρών είναι η διατήρηση της οξεοβασικής ισορροπίας και έκκριση σημαντικών ορμονών.

Κάθε νεφρός καταλήγει στον ουρητήρα που παίζει το ρόλο του αγωγού των ούρων προς την ουροδόχο κύστη, όπου αποθηκεύονται και κατά διαστήματα απεκκρίνονται από τον οργανισμό μέσω της ουρήθρας.

Για τους νεφρικούς λίθους...

Πρόκειται για στερεούς κρυσταλλικούς σχηματισμούς που σχηματίζονται από τα στερεά συστατικά που είναι διαλυμένα εντός των ούρων. Όταν η συγκέντρωση τους αυξάνεται από υπερβολική έκκριση, ή από μικρή περιεκτικότητα σε νερό (π.χ. αφυδάτωση) αυξάνεται και η πιθανότητα να σχηματίσουν συσσωματώματα και τελικά λίθους.

Τέσσερις είναι οι κύριοι τύποι λίθων:

Α. Λίθοι ασβεστίου

Είναι οι συχνότερα ανευρισκόμενοι λίθοι (75-85%) και το γενεσιουργό αίτιο συνήθως είναι η ιδιοπαθής υπερασβεστιουρία, μια μάλλον κληρονομική κατάσταση, όπου το ασβέστιο της τροφής απορροφάται σε υπέρμετρη ποσότητα από το έντερο και η περίσσεια εκκρίνεται στα ούρα, όπου σχηματίζει κρυστάλλους με οξαλικό ή με πυροφωσφωρικό οξύ.

Aλλες καταστάσεις που μπορεί να προκαλέσουν ή να συμβάλλουν στο σχηματισμό λίθων ασβεστίου είναι:

α) η υπερουρικοζουρία που είναι αποτέλεσμα αυξημένης πρόσληψης πουρινών από κατανάλωση κρέατος. Το ουρικό οξύ δημιουργεί ουσιαστικά τη βάση πάνω στην οποία προσκολλώνται τα άλατα ασβεστίου,

β) η υπεροξαλουρία ως αποτέλεσμα μεταβολικής διαταραχής, ή παθήσεων του εντέρου και

γ) η υποκιτρικουρία, μια επίσης κληρονομική διαταραχή στην οποία είναι ελαττωμένα τα κιτρικά, ένας φυσιολογικός αναστολέας της δημιουργίας λίθων.

Σπανιότερα αίτια που πρέπει να αποκλειστούν είναι:

α) ο πρωτοπαθής υπερπαραθυρεοειδισμός

β) ο υπερθυρεοειδισμός

γ) διάφορα χρόνια φλεγμονώδη νοσήματα

δ) κακοήθη νοσήματα

ε) λήψη φαρμάκων όπως αντιόξινα με βάση το ασβέστιο, κορτικοστεροειδή, συμπληρώματα ασβεστίου και βιταμίνης D.

Όλες οι παραπάνω καταστάσεις συνδέονται με αυξημένο ασβέστιο στο αίμα και κατ'επέκταση με αυξημένο ασβέστιο στα ούρα.

Β. Λίθοι ουρικού οξέος

Αποτελούν το 5-10% του συνόλου των λίθων και συνήθως συνοδεύουν την ουρική αρθρίτιδα, ή είναι ιδιοπαθείς. Σπανιότερα οφείλονται σε κακοήθη αιματολογικά νοσήματα και γενετικά νοσήματα.

Γ. Λίθοι κυστίνης

Αποτελούν το 1-3% των περιπτώσεων νεφρολιθίασης και ανευρίσκονται σε μια κληρονομική μεταβολική διαταραχή που λέγεται υπερκυστινουρία. Η κυστίνη είναι ένα αμινοξύ, το οποίο φυσιολογικά είναι αδιάλυτο στα ούρα, με αποτέλεσμα όταν απεκκρίνεται σε μεγάλες ποσότητες να δημιουργεί λίθους.

Δ. Λίθοι στρουβίτη

Αποτελούν το 10-15% του συνόλου και είναι αποτέλεσμα ουρολοίμωξης.

Ποιοί κινδυνεύουν περισσότερο;

Ανεξάρτητα από το είδος του λίθου και τα ειδικά για αυτόν αίτια, υπάρχουν κάποια άτομα που κινδυνεύουν περισσότερο από την πάθηση που περιγράφουμε:

* άτομα που για μακροχρόνιο διάστημα προσλαμβάνουν χαμηλές ποσότητες ύδατος,
* άτομα που ιδρώνουν πολύ,
* άτομα που πάσχουν από διάφορες νεφρικές παθήσεις, όπως οι πολυκυστικοί νεφροί,
* άτομα που ταλαιπωρούνται από υποτροπιάζουσες ουρολοιμώξεις και τέλος
* άτομα που είναι ακινητοποιημένα, ή κατακεκλιμένα για μεγάλο χρονικό διάστημα

Ποιά είναι τα συμπτώματα;

Η νεφρολιθίαση είναι συνώνυμη του νεφρικού κολικού. Ο κολικός του νεφρού είναι αποτέλεσμα απόφραξης σε κάποιο σημείο της ουροφόρας οδού και της προσπάθειας του οργανισμού να αποβάλλει το λίθο.

Ο πόνος είναι πολύ έντονος και τυπικά εντοπίζεται στην οσφύ (δηλ. προς τα πίσω στη μεσότητα της ράχης και προς τα πλάγια), αλλά και μπροστά κατά μήκος της πορείας του ουρητήρα και στο κατώτερο τμήμα της κοιλιάς. Όχι σπάνια ο πόνος μπορεί να αντανακλά στο σύστοιχο όρχι στον άνδρα, ή στο μεγάλο χείλος στη γυναίκα.

Τον πόνο συνοδεύει αυξημένη τάση προς ούρηση, αίσθημα καψίματος κατά τη διάρκεια της ούρησης και εμφάνιση αίματος στα ούρα (αιματουρία) εξαιτίας της διάβρωσης του σπλαχνικού τοιχώματος. Η ποσότητα του αίματος ποικίλει από ελάχιστη που ανευρίσκεται μόνο με μικροσκοπική εξέταση των ούρων, μέχρι αθρόα που προσδίδει ροζ ή και κόκκινο χρώμα στα ούρα.

Αρκετά συχνά μαζί με τον πόνο ο πάσχων/ουσα εμφανίζει αίσθημα ναυτίας και τάση προς έμετο.

Οι νεφρικοί λίθοι μπορεί να είναι όμως και τελείως ασυμπτωματικοί και να ανακαλύπτονται σε τυχαίο έλεγχο, ή να προκαλούν μόνο αιματουρία, μικροσκοπική, ή μακροσκοπική.

Ας μην ξεχνάμε εξάλλου ότι οι λίθοι επιπλέκονται συχνά με ανάπτυξη ουρολοίμωξης προκαλώντας την πρόσθετη εμφάνιση πυρετού με ρίγος.

Πόσο επικίνδυνοι είναι για την υγεία μας;

Στις περισσότερες περιπτώσεις οι λίθοι εκτός από την έντονη συμπτωματολογία δεν υποκρύπτουν σοβαρότερο κίνδυνο για την υγεία μας. Επειδή όμως μπορεί να είναι σύμπτωμα και σοβαρότερων παθήσεων, ενδοκρινικών, μεταβολικών, φλεγμονωδών και ογκολογικών, ο γιατρός ανάλογα με τα πρώτα κλινικά και εργαστηριακά του ευρήματα μπορεί να απαιτήσει και πρόσθετες, περισσότερο ειδικές εξετάσεις.

Αναφέραμε και προηγουμένως ότι οι νεφρικοί λίθοι συνδέονται με ανάπτυξη λοίμωξης στο ουροποιητικό σύστημα. Η σύνδεση αυτή είναι αμφίδρομη. Δηλαδή οι λίθοι μπορεί να είναι το αποτέλεσμα προϋπάρχουσας λοίμωξης, αλλά μπορεί να αποτελούν και την εστία για τον πολλαπλασιασμό μικροβίων και την εκδήλωση νέας ουρολοίμωξης.

Σπανιότερα ο λίθος μπορεί να φτάσει σε μεγάλο μέγεθος και να προκαλέσει πλήρη απόφραξη της ουροφόρας οδού, προκαλώντας υδρονέφρωση, μια πολύ σοβαρή κατάσταση που μπορεί να οδηγήσει σε μη αναστρέψιμες βλάβες στο νεφρό.

Πώς γίνεται η διάγνωση;

Η κλινική εικόνα και μόνο του νεφρικού κολικού βάζει συνήθως τη διάγνωση της νεφρολιθίασης.

Οι περισσότεροι λίθοι με εξαίρεση αυτούς της κυστίνης και του ουρικού οξέος είναι ακτινοσκιεροί, δηλαδή απεικονίζονται στην απλή ακτινογραφία ενώ όλοι φαίνονται κατά το υπερηχογράφημα.
’λλες εξετάσεις που χρησιμοποιούνται είναι η ενδοφλέβια πυελογραφία και η αξονική τομογραφία.

Πάντοτε εξάλλου διενεργείται εξέταση ούρων και όταν αποβληθεί ο λίθος πρέπει να συλλεχθεί και να σταλεί για ανάλυση, ώστε να αποσαφηνιστεί το αιτιολογικό υπόβαθρο της εμφάνισης του.

Σχεδόν πάντα τέλος γίνονται και εξετάσεις αίματος για να διαπιστωθεί τυχόν αύξηση των λευκών αιμοσφαιρίων, ή αύξηση του ασβεστίου του αίματος κ.λ.π.

Ποιά είναι η θεραπεία;

Προέχει η ανακούφιση του πόνου στο νεφρικό κολικό και η καλή ενυδάτωση του ασθενούς, μέχρι να αποβληθεί ο λίθος. Αν όμως ο λίθος δεν μπορέσει να αποβληθεί από μόνος του, χρειάζεται ιατρική παρέμβαση.

α) Εξωσωματική λιθοτριψία με κρουστικά κύματα: Πρόκειται για διάλυση των λίθων σε μικρότερα τμήματα μέσω εκπομπής κρουστικών κυμάτων με συχνότητα πολύ υψηλότερη αυτής των υπερήχων. Στη συνέχεια τα τμήματα αυτά αποβάλλονται δια των ούρων.

β) Διαδερμική νεφρολιθοτομή: Εδώ ο χειρουργός μέσω μιας μικρής τομής στη ράχη του ασθενούς εισάγει έναν καθετήρα μέχρι το νεφρό και με ένα ειδικό όργανο αφαιρεί το λίθο.

γ) Ουρητηροσκόπηση: Αυτή η μέθοδος εφαρμόζεται στις περιπτώσεις που ο λίθος εντοπίζεται στον ουρητήρα. Το ουρητηροσκόπιο εισάγεται από την ουρήθρα.

Υπάρχουν φάρμακα που αποτρέπουν το σχηματισμό λίθων;

Ανάλογα με το είδος του λίθου και το παθολογικό υπόστρωμα ο γιατρός μπορεί να συστήσει φαρμακευτική αγωγή για την αποτροπή επανασχηματισμού των λίθων. Στην ιδιοπαθή υπερασβεστιουρία για παράδειγμα δίνονται θειαζιδικά διουρητικά, στην υπερουρικοζουρία, αλλοπουρινόλη, ενώ όταν το αίτιο είναι οι υποτροπιάζουσες ουρολοιμώξεις συστήνεται προφυλακτική αντιβίωση.

Η διατροφή επηρεάζει τη δημιουργία λίθων;

Ο γιατρός και πάλι ανάλογα με το αιτιολογικό υπόβαθρο της νεφρολιθίασης μπορεί να συστήσει αλλαγές στις διατροφικές μας συνήθειες. Τα άτομα που έχουν τάση να σχηματίζουν ασβεστούχους λίθους πρέπει να αποφεύγουν τα γαλακτοκομικά προϊόντα, ενώ αν το αίτιο είναι η υπεροξαλουρία, πρέπει να αποφεύγεται η σοκολάτα, το σπανάκι, ο καφές το τσάι, οι φράουλες κ.α. Τα άτομα τέλος που σχηματίζουν λίθους ουρικού οξεός πρέπει να ακολουθούν διατροφή φτωχή σε κρέας.



Μπορώ να προλάβω τη δημιουργία νεφρικών λίθων;

Υπάρχουν κάποιοι γενικοί κανόνες που αν ακολουθηθούν μειώνουν τις πιθανότητες εκδήλωσης νεφρολιθίασης. Αυτοί είναι:

* κατανάλωση αρκετού νερού, τουλάχιστον 8 ποτήρια την ημέρα,
* αποφυγή της υπερβολικής κατανάλωσης καφέ, τσαγιού και αναψυκτικών τύπου κόλα γιατί αφενός έχουν διουρητική δράση και προκαλούν αφυδάτωση και αφετέρου είναι πλούσια σε οξαλικό,
* έγκαιρη αντιμετώπιση των ουρολοιμώξεων,
* ετοιμότητα και προληπτικός έλεγχος σε περίπτωση οικογενειακού και προσωπικού ιστορικού νεφρολιθίασης.


http://health.in.gr/print.asp?lngArticleID=49125

---

Μοιραστείτε