Θηλασμός: ιδιωτικός ή δημόσιος;

Αφορμή αυτού του σημειώματος αποτελεί μια παροξυντικού χαρακτήρα συζήτηση που έγινε -τις τελευταίες μέρες, στα ΜΜΕ- σχετικά με το αν ο θηλασμός μπορεί να επιτελείται σε δημόσιους χώρους. Η συζήτηση τροφοδοτήθηκε και εικαστικά με το βίντεο...
ενός χάπενινγκ ομαδικού δημόσιου θηλασμού και, φυσικά, γρήγορα ξεχάστηκε για άλλα «καυτά» θέματα.

Όμως, το θέμα του θηλασμού είναι πολύ σοβαρό. Μας αφορά όλους, μια και όλοι περάσαμε από αυτό και μια και οι περισσότεροι θα κληθούμε να το υπηρετήσουμε ως θηλάζουσες μητέρες ή ως πατέρες που θα υποστηρίξουν τη θηλάζουσα σύντροφό τους στο έργο της. Η συνθήκη του θηλασμού, αν και στηρίζεται στα ένστικτα της μητρότητας, της αυτοσυντήρησης και της δημιουργίας συναισθηματικού δεσμού με τον άλλον, και άρα θα έπρεπε να εκτυλίσσεται αυτόματα και, φυσικά, συναντά δυσκολίες μια και ο άνθρωπος έχει εγκαταστήσει ανάμεσα στο ένστικτο και στην πράξη φαντασιακές, συμβολικές και κοινωνικές «αντιλήψεις». Για να σας το κάνω ίσως πιο οικείο, σκεφθείτε τις πολλαπλές «αντιλήψεις», «θεωρίες», «ιδεολογίες» που διαμεσολαβούν ανάμεσα στο σεξουαλικό ένστικτο και στη σεξουαλική πρακτική ατόμων, ομάδων, πολιτισμών.

Η βιολογική αξία του θηλασμού με το μητρικό γάλα έχει αποδειχθεί από την ιατρική, τόσο για την πλήρη ανάπτυξη του παιδιού, όσο και για την προφύλαξη του στήθους από τον καρκίνο. Δεν χρειάζεται να επιχειρηματολογήσω. Θα επιμείνω στις ψυχολογικές και στις κοινωνιολογικές παραμέτρους του φαινομένου.

O θηλασμός με το μητρικό γάλα αποτελεί μία συνέχεια της κύησης κατά την οποία η γυναίκα τρέφει το παιδί με το αίμα της. Ο θηλασμός δίνει στη γυναίκα την ευκαιρία να επιμηκύνει το διάστημα της απολαυστικής ένωσης με το παιδί της: απολαυστικής στο επίπεδο το βιολογικό (πολλές γυναίκες έχουν ηδονικές συσπάσεις της μήτρας κατά τον θηλασμό), απολαυστικής στο επίπεδο το ψυχολογικό (από την ταύτιση με το βρέφος και την αύξηση της αυτοεκτίμησής τους ως δότριες ζωής), απολαυστικής στο επίπεδο το κοινωνικό (τόσο στο οικογενειακό μικροπεριβάλλον, όσο και στο μακροκοινωνικό).

Η ουσιαστική όμως απόλαυση προκύπτει από τις ασυνείδητες διεργασίες που συμβαίνουν. Η μητέρα, δίνοντας το γάλα της (ή ακόμη και το «ξένο» με το μπιμπερό), δεν δίνει μόνο γάλα στο παιδί αλλά και συναίσθημα, μουσικές, λόγια, εικόνες. Ο Κορνήλιος Καστοριάδης, σε μία συζήτηση που δημοσιεύσαμε, έλεγε πως με το γάλα της η μητέρα μεταγγίζει στο παιδί όλο το φαντασιακό και θεσμικό πλαίσιο του πολιτισμού μέσα στον οποίο θέλει να το εγγράψει. Η μητέρα, σε κατάσταση ονειροπόλησης, ευτυχώς «ξεχνιέται» και έτσι δεν έχει μπροστά της μόνο ένα βρέφος αλλά το μελλοντικό παιδί, έφηβο, νεαρό άνδρα ή γυναίκα. Όπως και στο νανούρισμα αρχίζει και λέει «τρελά» πράγματα (όπως «κοιμήσου και παράγγειλα στην πόλη τα προικιά σου») εξαιρετικά όμως χρήσιμα για να δομήσει το ασυνείδητο μυθιστόρημα με το οποίο θα επενδύσει τη ζωή του παιδιού της. Στα σύγχρονα μάλιστα ζευγάρια, όπου όλο και περισσότεροι πατέρες αναλαμβάνουν τον θηλασμό του παιδιού, όταν αυτό περνά στο μπιμπερό, και αυτοί παλινδρομούν και κατασκευάζουν το φαντασιακό μυθιστόρημα του δικού τους παιδιού. Το παιδί βέβαια, ως ενεργό στοιχείο μέσα στην αλληλοεπίδραση από τις πρώτες κιόλας ώρες της ζωής του, τροφοδοτεί με ερεθίσματα τους γονείς και επηρεάζει και αυτό τη σύνταξη του μυθιστορήματος.

Μπορεί ένα μυθιστόρημα να γραφεί στον δημόσιο χώρο; Οπωσδήποτε όχι. Ακόμη κι αν κάποιοι, ελάχιστοι, πραγματικοί συγγραφείς, γράφουν μέσα στο πλήθος, σίγουρα θα ομολογούσαν ότι το καταφέρνουν μόνο όταν αποκόπτονται από το περιβάλλον, δημιουργώντας έναν αυτοερωτικό, ίσως και αυτιστικό, προστατευτικό κύκλο. Μπορούν οι πολίτες της κοινωνίας μας, οι τόσο ξεκομμένοι από την πρακτική του δημόσιου θηλασμού, να αντιμετωπίσουν με αγάπη, στοργή και διακριτικότητα την έκθεση αυτής της ευάλωτης δυάδας χωρίς να παρενοχλήσουν, με καλή ή κακή πρόθεση, την απαραίτητη ιδιωτικότητα της στιγμής; Αμφιβάλω ότι το μπορούν. Αμφιβάλω ακόμη κι αν οι θηλάζουσες μητέρες το μπορούν.

Θα ήμουν ευτυχής αν φθάναμε ως κοινωνία στο σημείο να υποδεχόμαστε με δημιουργική διακριτικότητα τέτοιες συνθήκες. Θα ήταν υψηλή ένδειξη αποδοχής και προστασίας του άλλου μέσα στην ευαλωτότητά του. Μπορούμε να πάμε προς τα εκεί; Σίγουρα, αν γίνουν πολλά βήματα, σε πολλά επίπεδα: από το θεσμικό που ορίζει τις άδειες θηλασμού για τις εργαζόμενες μέχρι την εκπαίδευση των νέων στα σχολεία, την προετοιμασία των γυναικών κατά την κύηση και τη δημιουργία ενδιάμεσων δημόσιων χώρων, όπου οι γυναίκες θα εξοικειωθούν με τον δημόσιο θηλασμό. Σαν τέτοιο, αναφέρω τις ομάδες ομαδικού θηλασμού που λειτουργούν σε κοινοτικά κέντρα της Αγγλίας και όπου οι γυναίκες, με την παρουσία ειδικών, κυρίως αλληλοϋποστηρίζονται ανταλλάσοντας από πρακτικές πληροφορίες μέχρι τις πιο κρυφές φαντασιώσεις τους κατά τη διάρκεια του θηλασμού.

Γιατί, στο βάθος, ο θηλασμός είναι μία ερωτική πράξη ωμοφαγίας και ανθρωποφαγίας: τρώω ωμό το σώμα του άλλου ανθρώπου που μου το προσφέρει με αγάπη. Αποτελεί την ύψιστη πράξη προσφοράς, θυσίας και αγάπης που τη βλέπουμε να επαναλαμβάνεται μέσα στην ερωτική πράξη (δείτε την καταπληκτική ιστορία σχετικά με τα έμμηνα της αγαπημένης που δίνει ο Φίλιπ Ροθ) και μέσα στη χριστιανική μετάληψη (όπου λαμβάνουμε το σώμα και το αίμα του Λόγου).

Αν δίνετε λίγη πίστη στα λόγια μου ως ψυχαναλυτή, θα δεχθείτε ότι οι φαντασιώσεις αυτές πάντα ενεργοποιούνται ασυνείδητα μπροστά στην έκθεση ενός γεμάτου χυμούς στήθους και ενός στόματος που ηδονικά το αναζητεί. Μας χρειάζεται πολύς δρόμος αυτογνωσίας ως άτομα και ως κοινωνία για να φθάσουμε να αγκαλιάσουμε με καθαρό βλέμμα αγάπης την πρωταρχική αυτή ερωτική δυάδα.

*Ο Αθανάσιος Αλεξανδρίδης είναι ψυχίατρος, ψυχαναλυτής. protagon.gr

---

Μοιραστείτε